Thầy gầy, nhưng tôi nhớ mãi đôi mắt thầy sáng như thế nào, vầng trán thầy cao ra sao. Thầy gầy, nhưng nụ cười rất tươi, rất hiền và… rất cuốn hút. Cuốn hút bao nhiêu thế hệ học sinh mà cuộc đời nhà giáo của thầy đã từng bước nâng niu và dạy dỗ.
40 năm đứng trên bục giảng liên tục, không hề nghỉ ngơi, không hề mệt mỏi, thầy dìu dắt không biết bao nhiêu thế hệ. Để đến bây giờ khi đã về hưu, có nhiều khi cả ông và cháu, hay cả cha và con, cùng dắt nhau đến “chào thầy”.
.jpg)
Thầy Nguyễn Bá Trình bên cạnh "gia sản đồ sộ" của mình
“Niềm hạnh phúc không gì sánh được, đó là được từng lứa, từng lớp học sinh “nhớ mặt, gọi tên”, luôn kính cẩn trước thầy, dù là người đang giữ những chức vụ cao của đất nước hay đến những người đã luống tuổi, tóc cũng đã… bạc như thầy” – Thầy tâm sự.
Niềm hạnh phúc còn lớn lao hơn, với thầy, tôi biết như vậy, tôi cảm nhận được như vậy, từ sâu trong ánh mắt thầy, ánh mắt vẫn hiền hậu như 40 năm về trước, đó là “thầy được sống cuộc sống của mình khi về hưu” – thầy viết văn, làm thơ và sáng tác tranh.
“Khi còn trẻ, thích viết văn làm thơ vẽ tranh lắm, nhưng lại “sợ”. Sợ nếu mình thỏa niềm đam mê lúc đó thì sẽ làm “mất thời gian” của các em học sinh. Nên, bao nhiêu năm cứ ấp ủ mãi…” – Trong những lần ngồi trà dư tửu hậu, thầy từng mơ màng về thời xa xưa như vậy
Để rồi, khi nghỉ hưu, năm 2010, bao nhiêu ấp ủ đó đã theo ngòi bút đầy tài hoa của một nhà giáo dạy Toán tràn ra trang giấy.
Đến đây, tôi xin mạn phép cắt ngang một chút về lý lịch
của thầy, để thấy, ở thầy có một sự đặc biệt như thế nào.
Bức tranh "Trường Trung học Nguyễn Hoàng năm ấy" được bán đấu giá để tặng cho những đồng môn đang gặp hoàn cảnh khó khăn
Sinh năm 1946, Thầy tốt nghiệp Ban Toán của trường Đại học Sư phạm Huế những năm 1969. Thời đó, người ta gọi những người như thầy là Giáo sư Toán.
Sinh ra và lớn lên ở xã Lương Điền, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị, nhưng cũng không biết cơ duyên nào, thầy lại “lưu lạc” tới tận mảnh đất võ Bình Định, để rồi gắn bó với ngôi trường An Nhơn 1 nổi tiếng tới 40 năm, với cương vị giảng dạy toán học.
Xin trích ngang đôi dòng lý lịch như vậy, để thấy rằng, con người thầy “tài hoa” như thế nào. Học Toán, dạy Toán nhưng khi nghỉ hưu, chỉ trong vòng 10 năm, thầy đã cho ra đời những 8 tác phẩm văn học, trong đó có cuốn Tiểu thuyết đồ sộ “Một ngày cho trăm năm” (NXB Văn học ấn hành – đã tái bản), 5 tập truyền ngắn, truyện vừa, một tập truyền Ngụ ngôn, một cuối Hồi ký (NXB Hội Nhà văn xuất bản) và 25 bức tranh Sơn dầu. Một trong những bức tranh của thầy đã gây tiếng vang lớn khi được mang ra bán đấu giá, thu về hàng chục triệu để đóng góp vào Quỹ khuyến học cho ngồi trường Nguyễn Hoàng mà thủa thơ ấu thầy từng theo học.
Những tác phẩm đã xuất bản của Thầy
Một điều đặc biệt nữa, toàn bộ số sách của thầy đã xuất bản, thầy cũng gởi tặng cho những Quỹ Vì người nghèo An Nhơn - Bình Định, rồi Hội đồng môn Nguyễn Hoàng – Quảng Trị, Hội đồng hương Đập Đá - Bình Định, gửi tặng Thư viện Cam Lộ - tỉnh Quảng Trị, Hội đồng hương làng cổ Phước Tích – Thừa Thiên – Huế…
Sức làm việc của thầy quả là thật đáng nể, khi “nói nhỏ” với tôi rằng, thầy còn 1 cuốn Tiểu thuyết (Người đàn bà và đứa con của 3 người đàn ông), 1 tập thơ (Mưa Bóng mây) cũng chuẩn bị xuất bản!
Tôi đã dành khá nhiều
thời gian để đọc những tác phẩm của Thầy, cảm những tác phẩm của Thầy.
Và tôi thấy, thật là "bạn sẽ phí đi một ít" cuộc sống, nếu như không đọc
tác phẩm của Thầy tôi :))
…
Có lẽ nơi xứ sở đất võ anh hùng có dòng Sông Côn thơ mộng, có 'Bàn thành tứ hữu' đầy thi vị mới sinh ra nhà văn. Nhưng chưa đủ. Phải là người tâm huyết yêu người, yêu nghề cộng thỏa sức đam mê qua trang truyện về từng mảnh đời lao động, về ý nghĩa đạo lí từ tuổi thơ đến hết đời mình, về sự sinh tồn trong quan niệm sống- chết,… mà thường ngày gặp gỡ, đón nhận, sẻ chia.
Hội đồng môn Nguyễn Hoàng - Quảng Trị trong một lần tiếp nhận sách thầy tặng cho Quý từ thiện của Hội
Tập truyện ngắn Chợ hoa chiều 30 tết * như dấu mốc tất niên ám ảnh. Người lao động mong muốn chăm hoa kiếm chút đồng công trang trải cuộc sống, chưa kể mua cái máy laptop cho con đang học năm thứ ba đại học.
Nỗi nhọc nhằn được đếm bằng đôi tay chăm sóc chỉ được 'hai trăm ba mươi thôi' từ những chậu cúc kim, sống đời, vạn thọ,… mà chờ đến giao thừa thì… khác nào sự cá cược.
Không riêng gì vợ chồng chị mà cả khu chợ hoa cũng vậy. Có thể tâm lí người đời mua sắm hoa là chuyện phụ, chỉ tập trung những thứ cần thiết cho nhu cầu vật chất ngày ba mươi tết không thể thiếu '…thịt treo trong nhà'.
Quả đúng không sai. Tình huống truyện diễn biến theo thái độ từ người xem hoa, ngắm hoa, thái độ của lũ choi chỉ biết vin cành để chụp ảnh, quên cả lời cảm ơn. Và chị cũng đã gặp trường hợp gãy một cành mai thì chỉ đôi co 'chỉ gãy một cành nhỏ xíu như thế này mà đòi đèn cả chậu.. mắng là đồ tham, đồ ăn vạ'.
Sự cân nhắc hạ giá chậu cúc đẹp để lấy lại đồng vốn cũng bị kẻ 'sang' mặc cả đồng tiền rồi bỏ đi. Chị cố kèo nài cho đủ 100 ngàn tiền chậu, tiền phân, không tính tiền công cũng chẳng được.
Chợ hoa chiều 30 tết như một lời cảnh báo nguy cơ vẻ đẹp tinh thần không còn nguyên vẹn từ thái độ anh Tâm tức giận đá vỡ chậu, những nhánh cúc tung tóe khắp mặt đất. Nhưng chị Thanh và những chủ hàng hoa bên cạnh, và nhất là cụ bà đến nhặt cành cúc rơi vãi đem về nhà chưng mấy ngày tết cho vui.
Truyện được kết thúc là vẻ đẹp ân cần của vợ chồng người bán hoa dẫu cơ cực vẫn ưu ái trân trọng tặng người yêu hoa' Như trong lòng bà, giờ giao thừa đã theo những đóa hoa cúc rực rỡ đến sớm hơn để kịp măng tặng mùa xuân thứ tám mươi cho đời bà'.
Riêng họ vội vàng… khiêng những chậu hoa lên xe ba gác tiếp tục hành trình… tỏa sắc hương cho ngày xuân.
Chợ hoa chiều 30 tết thực sự tập truyện ngắn mang thông điệp mới đến chúng ta hãy “làm một điều gì đó có ích cho đời” '(Xông đất đầu năm), chẳng hạn: 'Đây là số tiền chồng tôi dành dụm, theo tâm nguyện của ông ấy, xin đóng góp để nhà thờ làm từ thiện', còn nữa: ' Thưa bà con, ông Bún đã hiến xác cho trường Đại học Y dược để sinh viên nghiên cứu học tập, sau này ra chữa bệnh cứu người đấy' (Đám chết của người có tiếng hà tiện) vô cùng thử thách nhận thức mỗi cá nhân trong cuộc sống hiện tại này.
Ngoài bốn truyện ngắn ra, Người đàn ông được cô gái chọn đêm đầu là truyện vừa được chọn làm tiêu đề cho tập truyện ngắn. Truyện mang tính siêu thực, nền thời tiền sử vốn được thai nghén từ sức mạnh tình yêu chân chính, trẻ trung năng động '…say đắm trước tình yêu trong sáng và vĩ đại của người không tuổi, cô gái sẵn sàng trao thân cho người đàn ông kì lạ. Đôi tay người tiền sử nhẹ nhàng lần gỡ lớp tơ óng ánh bọc quanh thân hình người thiếu nữ, và phát hiện người con gái không còn là đồng loại của mình nữa. Nàng chính là con gái của thần linh, vị thần mang lại vẻ đẹp và hạnh phúc cho con người… Và ông nguyện sẽ giữ gìn trọn vẹn vẻ đẹp và niềm hạnh phúc lớn lao ấy…' Để rồi 'Con người tiền sử cuối cùng đã thực sự biến mất sau bốn vạn năm tồn tại. Ông đã được hóa kiếp. Nếu không có tình yêu thì vĩnh viễn con người sẽ không bao giờ được hoàn thiện'
Đan xen việc tấm lòng thầy Lương trở lại trường chuyên dạy văn, hay đi tìm cô gái mà bảo bọc cưu mang. Việc cô gái đi tìm thầy Lương- là tiếng lòng tri ân, không tham vọng.
Cho dù bản di chúc là cơ hội cho kẻ tham lam, nhưng tất cả là bức tranh đẹp thuần khiết từ bà chủ quán cơm đến 'cô gái trong tranh' không có tên cụ thể, chỉ là cô bé chân dài từ quê lên phố làm công nhân, bị thất nghiệp, lại vô cùng thanh cao. Cần trân trọng và sẻ chia.
Cách xây dựng nhân vật chính luôn thể hiện tính tích cực, tự giác trong mỗi truyện ngắn Nguyễn Bá Trình.
Thầy Nguyễn Bá Trình và "người bạn tâm giao" - Đạo diễn Lê Cung Bắc
Ở tập Sóng không ngừng vỗvà 18 tám truyện ngắn khác là nhịp đập trái tim luôn biết chọn điểm dừng. Từ điểm dừng Sóng không ngừng vỗ đến Tấm ảnh chụp trong ngày giỗ họ để gìn giữ hạnh phúc lứa đôi gia đình dẫu không của riêng mình. Một Tiếng chuông chùa không là báo ứng mà chính là thiện căn ở tại lòng ta luôn duy trì tiếp nối Câu chuyện thời chiến tranh, Dòng xưa bến cũ, Cuốn sách được chọn đọc sau cùng, Nơi ẩn náu của người chạy trốn, Một khuôn mặt bị tàn phá, Kỉ niệm về một người bạn,…
Sự dồn nén mỗi truyện ngắn Nguyễn Bá Trình đều kết thúc bất ngờ.
Trong quá trình dạy học từ Một tiết giảng văn mở ra cảm xúc, cho đến người Học trò cũ có gì đáng trách, Thay nhãn giản đơn lắm không, hay luận về quan niệm sống, ý thức tự giác cá nhân với cộng đồng xã hội: Người khó tính, Con ngan tinh quái, Quanh chuyện con chim cu nuôi trong nhà*.
Tình đời, tình người ở nhiều góc độ được phơi bày như Ngày đó sẽ đến nhanh thôi, Sự lựa chọn cay nghiệt đầy ắp mưu mô tội lỗi.
Nhưng bản chất cái thiện, cái đẹp khó đánh đổi 'Cuối cùng, một người bạn báo cho tôi biết X đã mất ở bệnh viện. Không vợ con, không người thân. Bên cạnh anh chỉ có vài người bạn thiết cốt, từng cưu mang anh trong những ngày khốn khó. Và vài năm sau đó, tác phẩm có tựa đề Niềm tin vào những điều tốt đẹp của X được ra mắt bạn đọc' được tích lũy ở kho thư viện cuộc đời…
Sau tập Vườn hoa không bướm lượn, Rét Hà Nội là tên tập truyện ngắn thứ năm của Nguyễn Bá Trình, là mảnh đất ươm mầm nuôi dưỡng bạn trẻ biết xả thân lao vào cuộc sống tự lập bằng đôi tay lao động như Tuấn, em trai của Thiện chỉ là nhân vật phụ lại là mấu chốt làm nền cho cốt truyện phát triển theo hướng tích cực. Hà Nội càng ấm áp hơn khi tất cả giúp đỡ, nương cậy nhau.
Nhà văn khai thác đâu đó những chuyện thường ngày từ trong gia đình ra đến xa hội như Mắt vị quan tòa, từ Những giọt nước không tràn li đến Con bé Tâm hay Khi không còn hàn gắn được,… đã làm nên trang truyện hấp dẫn và bất ngờ cái kết được nhắc nhở, một bài học tình người vốn có xưa nay.
Vườn hồng bên của sổ khép lại luôn tỏa hương.
Truyện ngắn Nguyễn Bá Trình chủ tâm khai thác đến mức tối đa vẻ đẹp tấm lòng vàng luôn biết cho đi như trong cách ẩn dụ Những chiếc bong bóng cuối cùng từ vị bác sĩ quan tâm, đến người thổi chiếc bong bóng cuối cùng cho trẻ em bất hạnh đang xa dần sự sống.
Những bông lan và nhà sư khiếm thị xoay quanh hai nhân vật: Người trần khiếm thị đánh đàn mưu sinh giữa đầu chợ và những đau thương tình đời, còn nhà sư khiếm thị đi mua hoa cuối chợ là sự bất ngờ cho người bán hoa…
Phải chăng bài học cho con người ngộ ra lẽ phải ở đời muốn có niềm vui, hạnh phúc là phải biết ban tặng, cho đi. Hầu hết truyện ngắn Nguyễn Bá Trình theo kết cấu đối lập nhất là từ sự việc đến con người, nên không phải ai cũng đoán được thường qua đối thoại, diễn biến nội tâm nhân vật, nhưng cái kết luôn mở ra sự đối chiếu suy ngẫm như Không phải con của mình, Ngôi nhà mơ ước, Phải biết tha thứ...
.jpg)
Về tranh sơn dầu, thầy cũng đặt vào đó nhiều tâm huyết và “bút lực”, như “ người bạn đồng môn Đinh Quang Tuyết” đã cảm nhận về bức tranh Nước mắt đoàn tụ: Áo đỏ và áo vàng. Áo đỏ gục đầu đằng sau, một tay ôm vai, một tay nắm bàn tay. Một tay của áo vàng khuất trong thân áo đỏ, nên chỉ thấy ba tay.
Cảm nhận hơi bay bổng là mùa hạ nắng đỏ vẫn còn lưu luyến khi mùa thu lá vàng đã tới. Hai mùa đang dùng dằng ôm choàng lấy nhau – giọt nước mắt đoàn tụ
Thầy, sau khi rời bục giảng, tiếp tục thực hiện việc 'trồng người' trên những trang truyện ngắn là sự hàn gắn kết nối yêu thương, cho người tiếp nhận đồng cảm tư tưởng và quan niệm sống về lẽ phải, sự công bằng khi con người biết vượt qua những cám dỗ ma mị, những cảnh ngộ nguy nan để hoàn thiện chính mình.
Chính vì thế, truyện ngắn Nguyễn Bá Trình tiếp nối dòng chảy truyện ngắn Việt Nam đương đại, nhưng lối khai khác khoảnh khắc truyện ngắn lại là điểm nhìn từ góc độ riêng không lẫn lộn.
Bs Trần Mừng
Xem tất cả video. |
|
